Токойлор – жашыл дүйнөбүз

Тоолуу Кыргызстаныбыз ко­оздугу жагынан Борбордук Азияда өзгөчөлөнгөн өлкө бо­луп саналат.Анын аймагында кышы жайы тоң жугузбаган Ысык-Көлүн бүгүн бүт дүйнө жүзү таанып калды.Ага жы­лына орточо алганда 2-3 мил­лион турист жакынкы жана алыскы чет өлкөлөрдөн ке­лип эс алып ден -соолукта­рын чыңдап кетишет.Акыркы кезде Кыргызстанда тоо ту­ризми өнүгүү жолуна ыргак­туу түшүп,Теңир- Тоо ичин­деги Соң-Көл,түштүктөгү Сары-Челек менен Арстанбап,Таластын башын­дагы Суусамыр, ичиндеги Төө- Ашуу, Караколдогу жана Чоң-Таштагы лыжа базалары тоолуу өлкөнүн жашыл эко­номикасын байытып барат­кандыгы чындык.

Көздүн жоосун алган кыргыз жеринин табият өзү жасап койгондой кооздугун айтсак сөз жетпейт. Кокту колоту, капчыгай өзөндөрү жаратылыштын ке­ремет байлыктарына толо. Азыркы кыш күрөө убагын­да тоо токойлор ичинде жашоо кечирген жапайы жан жаныбарлар Кыргыз Республикасынын аңчылык де­партаментинин Талас облусу боюнча өкүлчүлүгүнүн көзөмөлүнө мыйзамдуу коргоого алынганын атал­ган уюмдун өкүлчүлүк башчысы Кенжалы Арыкба­ев бизге кенен отуруп кеп кылып берди. Алакандай ушу Таласта аңчылык аянты 460,3 миң гектар аянт­ты түзөт. Өрөөндө 5 ири аңчылык чарбалары аракетте­нет.Каракол аңчылык аянты-95,5, Кең-Кол , ичи-73,3, Кайыңды-125,5, Күмүштак-102,5, Кара-Буура-63000, Талас заказниги-2,5 миң гектарга барабар. Аларда Кыр­гызстандын Кызыл китебине кирген жан жаныбарлар жашайт. Мергенчилик департаментинин Талас боюнча өкүлүнүн маалыматына караганда бул аймакта эсептер көрсөткөндөй 134 сүлөөсүн, 19 ак илбирс, 3 күрөң аюу, 178 суусар жана эчки текелер мекендешет. Быйыл 15 де­кабрга чейин атайын уруксаты менен 35 эчки- текеге ан­чылык жасалды. Келерки жылдын 15-январына чейин кекиликтерге аңчылык кылуу улантылып жатат.Азыр­кы кыштын кычыраган ушул күнүндө жан жаныбарлар­дын ичинен экономикага өтө зыяндуу жырткыч жаны­бар катары карышкырларды атып азайтуу иши план­дуу жүргүзүлүп жатат. Өткөн жылдан быйылкы жыл­дын апрелине чейин өрөөндө жылкы, кой, уйларга кол салып кырган 63 карышкыр атылды. Ал эми Кызыл ки­тептеги дагы бир сейрек жаныбар Ак илбирс аталган ай­макта бар болгону 4 даанага катталган жана катуу кор­гоого алынган. Аталган Кызыл китептеги жаныбарлар­ды коруктар боюнча эсептеп алганда алар Караколдо-4, Күмүштакта-5, Беш-Ташта-3, Беш-Көлдө-5 илбирстин жашаары аныкталып чыккан.

Кыргыз Республикасынын Аңчылык боюнча депар­таментинин Талас облусу боюнча өкүлчүлүгүндө азыр ар бир райондо бирден аңчылык инспекторлору жана 7 егерь маяна акыларынын аздыгына карабай эмгектенип, жаратылыштын ыксыз жабыркашына тоскоолдук ара­кеттерин көрүп турушат.Ушул максатта жакында Кыр­гызстан токой жана жер пайдалануучуларынын Ассоци­ациясынын адистери Абдырасулов К, Айдаров А, Алыке­ев Н, Талас облусунун Бакай-Ата районунда жергиликтүү администрациянын кызматкерлери жана жергиликтүү калк, экологдор, токойчулар, фермерлер менен өткөргөн “Жашыл экономика жана токойду туруктуу башкаруу” окуу семинарында жаратылыш ресурстарын туруктуу жана сарамжалдуу пайдалануу багытында элге кенен ма­алымат беришти.

Жоомарт БЕЙШЕНАЛИЕВ,

Талас облусу